Hoe de corona-crisis effect heeft op ons stresssysteem

Nog los van alle praktische consequenties zie ik ook veel psychologische en emotionele consequenties van de coronamaatregelen. Het is zichtbaar bij cliënten, mensen op me heen en uiteraard ook bij mezelf. Logisch ook. Een crisis van deze omvang met deze hoge mate van onduidelijkheid, duur en bedreiging is ongekend. Het kan niet anders dan dat het ook iets doet met je eigen stresssysteem. Binnen 1 week ziet de wereld er totaal anders uit.

In mijn eigen vakgebied is onrust: kunnen sessies doorgaan of niet? Kunnen we online gaan begeleiden? En is dat wel een volwaardig alternatief? Zal ik mijn werkzaamheden de komende tijd wel kunnen voortzetten?

Nog onrustig schakelen
Als ik voor mezelf spreek, creëert dit innerlijke onrust. Ik ben bezig met schakelen. Ik zie best wel kansen. Het spoort aan online begeleiding versneld op te gaan tuigen. Wellicht biedt het kansen om mijn (vage) plannen om een boek te schrijven eerder in gang te zetten. Ik volg een online webinar over online begeleidingsmogelijkheden en gelukkig blijkt daarin meer mogelijk te zijn dan ik dacht. Dat gegeven maakt zelfs alweer wat enthousiasme in me los.

Maar echt rust om bijvoorbeeld te gaan schrijven, heb ik nog niet. Ik zit nog in een overgangs/aanpassingsfase voel ik. Dus laat ik de innerlijke onrust maar even zijn totdat dit geland is. Ik weet dat ik dan pas aan ‘kansen’ kan werken.

Vanuit mijn psychologenbril
Met mijn hoofd en vanuit een dieper weten weet ik dat er ook kansen zijn. In mijn lichaam voel ik echter beklemming en bedruktheid. De reden van deze spanningsvolle beklemming begrijp ik nog niet helemaal. Ik weet dat het geen zin heeft dat te forceren. Als ik vanuit een psychologenbril naar mijn eigen reacties kijk, kan ik zeggen dat gezonde aanpassing, maar ook stressreacties als ‘fight’ en ‘freeze’ reacties elkaar afwisselen.

Deze crisis drukt op ons stress-systeem
Ik zie het bij iedereen om me heen. Deze crisis drukt op ons stress-systeem. Omdat de manier waarop wij nu op stress reageren mede is bepaald door vroegere ervaringen betekent dat dat vaak ook oude thema’s, of bij sommigen zelfs trauma’s, weer gaan opspelen. Hoewel je je hier vaak niet bewust van bent, spelen die op een onbewust niveau wel mee in je stressreactie.

Mijn ‘freeze’ gedeelte
Gelukkig wil het toeval dat ik aan het eind van deze week zelf een supervisie afspraak heb. We besluiten deze afspraak te gebruiken om mijn eigen stressreactie te onderzoeken. We onderzoeken de kant in mij die zich wat bedrukt en beklemd voelt. Tijdens dit onderzoek voel ik dat ik ook steeds heel makkelijk de positieve en oplossingsgerichte kant van mijzelf in kan gaan. Dit is niet zo gek. Deze kant is sterk ontwikkeld. Ik ben er best ver mee gekomen en het is in tijden van tegenslag altijd heel nuttig gebleken. Zolang die bedrukte kant in mij echter om aandacht blijft vragen, blijft het spanning opleveren als ik dit gedeelte negeer. Ik kies er daarom voor om juist bij deze kant stil te staan.

Je eigen stressreactie onderzoeken
In stresstermen is de kant in mij die zich bedrukt en beklemd voelt een freeze reactie. Als ik hier verder op inzoom, voel ik de strakheid in mijn lichaam. Mijn ademhaling wordt oppervlakkiger en ik voel meer spanning. Door je eigen stressreactie diepergaand te onderzoeken kun je weer gaan voelen wat eronder zit.

Uit de ‘freeze’
In mijn geval kwam ik uiteindelijk uit bij een gevoel en overtuiging waarvan ik weet dat die bij mij heel jong is gevormd. Namelijk dat er voor mij geen steun is. Dat ik het alleen moet doen. Dit verklaart ook waarom mijn snelle oplossingsgerichte gedeelte zo snel paraat staat. Logisch dat verschillende reacties elkaar dus afwisselen. Juist door deze onderliggende laag weer te voelen, kom ik uit de freeze. Ik kan mijn hart weer voelen en mijn spierspanning wordt minder. Ik voel me meer ontspannen en er komt ruimte. Mijn gevoel is niet meer op slot door de freeze reactie en ik begrijp bewuster wat er aan de hand is. Met mijn volwassen bewustzijn weet ik dat de jong gevormde overtuiging nu niet meer hoeft te kloppen.

De coronasituatie met bijbehorende zorgen verandert niet, maar de mate van spanning waarmee ik erop reageer wordt minder. Nu voel ik zowaar ook weer inspiratie. Zoals het schrijven van dit blog.

Waarom ik dit schrijf
De reden dat ik dit schrijf is omdat ik denk dat het sowieso goed is om in deze situatie meer met elkaar te delen. Het helpt mijzelf ook. Daarnaast wil de psychologiejuf in mij graag meer bewustzijn creëren op de werking van stress en zicht geven op manieren om ermee om te gaan. Zeker nu er vermoedelijk bij vrijwel iedereen wel iets van stress getriggerd wordt. Weet dat het (mindfull) accepteren daarvan en je meer bewuster worden van je eigen reacties al meer ruimte kan geven. En je zorgen en gevoelens delen met elkaar natuurlijk!

Voor wie hierin begeleiding wil
En tot slot een troost voor de mensen die in deze quarantainetijden voelen dat ze hierbij meer nodig hebben en begeleiding kunnen gebruiken. In het door mij gevolgde spoed webinar over online begeleiding blijkt er veel meer mogelijk te zijn dan ik wist. Ook via videobellen heb ik gemerkt dat persoonlijk contact maken best goed mogelijk is. Zelfs verdiepende technieken als EMDR bij trauma en dit type sensorimotor psychotherapie sessies, zoals boven beschreven, blijken via videobellen te kunnen!

Begeleiding bij burnout: Helpt dat?

Mensen vragen mij weleens of begeleiding na burn-out helpt, wat je dan doet en wat daar dan de toegevoegde waarde van is. Is alleen uitrusten niet voldoende?

Uitrusten is inderdaad voldoende wanneer er sprake is van een tijdelijke overspanning. In dat geval is er  door omstandigheden teveel op je af gekomen. Het is dan heel goed mogelijk dat het nemen van rust voldoende is om te herstellen. In die gevallen is begeleiding niet nodig. Wanneer er echter sprake is van een burn-out, dan gaat het over een veel grotere uitputting, waarbij de aanloop vaak al jarenlang gaande is.

Kenmerken van een burn-out zijn de totale uitputting, het lege gevoel, gevoel van afstand voelen tot je werk en het gevoel ook het werk niet meer goed aan te kunnen. Redenen waarom begeleiding dan zinvol is:

  • De fysieke ontregeling bij een burn-out is veel groter en dat vraagt om een goed afgestemd opbouw- en herstelprogramma.
  • De werk-context kan mede van invloed zijn, wat mogelijk vraagt om aanpassingen.
  • Bij een burn-out spelen vaak ook persoonlijke patronen een rol. Deze moeten worden doorbroken om goed en blijvend te herstellen.

Hoe werkt dat met burn-out?

Hoewel onze eerste associatie met moeheid vaak is dat het te maken heeft met de hoeveelheid werk die we doen, is dit soort moeheid ingewikkelder. Meer dan de hoeveelheid werk zijn er allerlei factoren die van invloed zijn op onze energie. Zo maakt het voor je energie bijvoorbeeld enorm veel uit of je iets vrijwillig doet of niet. Of je je ontspannen en gesteund voelt of niet. Of je het gevoel hebt dat je een zinvolle bijdrage levert of dat je emotioneel afgehaakt bent. Of dat je continu spanning ervaart in alles wat je doet. En ga zo maar door. In ons werk komen wij verschillende patronen tegen.

Persoonlijke patronen die zorgen voor burn-out – Een greep uit onze praktijk

  • Werken vanuit onzekerheid/perfectionisme. Onderliggend het gevoel hebben niet goed genoeg te zijn. Te lang detaillistisch doorgaan met taken. Te lang twijfelen met afronden. Steeds gespannen zijn wat anderen ervan vinden. Hierdoor kost alles wat je doet continu veel energie.
  • Onvermogen om grenzen te stellen, aan te geven dat er teveel op je bordje ligt. Eventueel gepaard gaan met het onvermogen om hulp te vragen. Het gevoel hebben alles alleen op te moeten lossen.
  • Vanuit enthousiasme, passie of inspiratie heel veel op je nemen. Op een grenzeloze manier nergens nee op zeggen. Hoe leuk alles ook is. Ook hierbij is er een grens wat iemand aankan.
  • Vanuit overmatige zorg veel problemen van anderen op je nemen. Het je emotioneel aantrekken. Je voelt je vaak overmatig verantwoordelijk. Er rust veel last op je schouders.
  • Werk doen wat niet (meer) bij je past. Afhankelijk van de reden dat het niet past, heeft dit allerlei effecten op je energie. Van op je tenen lopen tot je juist futloos en ongeïnspireerd voelen. Of wat dacht je van de energie die het kost om innerlijk steeds verzet te voelen bij alles wat je doet?
  • Vanuit ambitie en dadendrang geen contact meer hebben met andere behoeften van jezelf. Na iedere nieuwe studie of behaald doel, weer een nieuwe stellen. Het kan immers altijd beter! Geen balans kunnen aanbrengen.
  • Onvermogen te kunnen ontspannen (ook in rust en plezierige activiteiten). Veel werk aan kunnen lukt alleen als er voldoende ontspanning en herstel tegenover staat. Er zijn mensen die het ook in rust niet lukt (om diverse redenen) om fysiek te ontspannen.
  • Door onderliggende trauma(s) een lage stressbestendigheid hebben. Wanneer dit het geval is, word je per definitie door allerlei zaken sneller getriggerd en is de mate van stress die je aankunt minder.

Hoe kun je die patronen doorbreken?

Wanneer dergelijke patronen een rol spelen, lukt het vaak niet om dat zelf te doorbreken. Begeleiding is dan nodig en nuttig om hier inzicht en te krijgen en het patroon vervolgens te doorbreken.

In de eerste fase van begeleiding van burn-out kijken wij vooral wat nodig is om van de fysieke ontregeling te herstellen. Een gezonde opbouw (balans tussen ontspanning en activatie en andere leefstijl adviezen) is dan erg belangrijk. Ook zie ik vaak dat acceptatie in deze fase aan de orde komt. Veel mensen vinden het moeilijk te accepteren dat ze even niets meer kunnen. Terwijl juist acceptatie nodig is om te ontspannen en daarmee ook fysiek te kunnen herstellen.

In de tweede fase komt dan het inzicht en doorbreken van het burn-outpatroon aan de orde. Dit vraagt tijd om het te verkennen, te doorvoelen en een omslag te maken naar een andere manier van zijn. Naast deze persoonlijke omslag kijken we ook naar de werkgerelateerde factoren die een rol spelen en naar wat nodig is om te komen tot een duurzame nieuwe balans.

Van burn-out naar persoonlijke groei

Het komen tot een omslag is vaak het lastigste onderdeel, maar ook het onderdeel dat mensen het meeste oplevert! Uiteindelijk is een burn-outtraject vaak een traject van persoonlijke groei. Het is een kans om patronen te doorbreken en weer met meer balans en plezier in je werk en leven te staan.

Herken jij jezelf in 1 van deze patronen en wil je weten of wij iets voor je kunnen betekenen?

Neem gerust contact met ons op om je vraag te bespreken.