De window of tolerance: handvat bij het voorkomen van chonische stress en burnout

In de begeleiding van mensen met stress en burnoutklachten merk ik dat uitleg over de ‘window of tolerance’ verhelderend is. Kennis hierover geeft een duidelijk handvat bij herstellen van stress, maar ook bij het voorkomen van chronische stressklachten zoals overspanning en burn-out.

Wat herken je bijvoorbeeld bij jezelf onder stress? Word je gejaagd, gehaast, gespannen? Of heb je juist de neiging situaties te gaan vermijden, afwezig te raken of je steeds vermoeider en lustelozer te voelen? En belangrijk: kun jij dan ook weer terugschakelen naar de ontspanningsmodus? Dit zijn allemaal vragen die samenhangen met de ‘window of tolerance’.

Window of tolerance

Binnen je window of tolerance zijn, betekent dat je in een staat van ontspannen aanwezigheid bent. Dit is niet eens persé helemaal ‘zen’. Het is een staat van redelijk ontspannen zijn. Je bent met je bewustzijn aanwezig, je kunt helder denken. En belangrijk: je kunt je gevoelens hanteren in deze zone. Je hebt nog overzicht. Het betekent ook dat je aankunt waar je mee bezig bent. Zodra het je teveel wordt en je zenuwstelsel dit om wat voor reden dan ook niet kan verwerken, kun je zowel boven als onder dit window schieten. Je lichaam schiet dan in een overlevingsmechanisme.

Boven het window

Als je boven je window komt noemen we dat hyper arousal. De spanning neemt toe. Je hebt een hoge hartslag, veel spierspanning, een gejaagd gevoel, je kunt zaken minder goed overzien, reageert snauweriger dan je van jezelf gewend bent en je hebt een kort lontje. Je lichaam schiet in deze staat als je de hoeveelheid of de aard van de prikkels niet meer goed kan verwerken. De spanning wordt te hoog.

Onder het window

Dit noemen we hypo arousal. Net als de hyper staat is deze staat ook een reactie op het niet meer kunnen verwerken van een bepaalde (hoeveelheid) prikkels of gevoelens. Maar in de hypo arousal reageert jouw lichaam juist op stress door je slap te voelen, je kunt je moeilijk concentreren, je bent afwezig, moe, weinig energie, lusteloos, je ligt misschien het liefst op bed of op de bank.

Hoe groot je window of tolerance is, is verschillend per persoon. De één kan meer aan de ander. Bij mensen die last hebben van onderliggende trauma’s is de window bijvoorbeeld veel smaller. Dan schiet je sneller in hyper of hypo arousal. Je zenuwstelsel kan minder verwerken.

Belangrijke check!

Nu is het echt normaal om op sommige momenten stress te hebben. Je moet een deadline halen, er speelt ook nog een verbouwing en dan zit er ook nog eens iets tegen. Je schiet in de hyper arousal. Op zichzelf is dat helemaal niet erg. Zolang je daarna weer ruimte voor ontspanning creëert en je dus weer kunt herstellen. Dit laatste is een zeer belangrijke check. Ben je na een intensieve inspanning of tijd van stress weer in staat om te ontspannen? Krijg je je ademhaling nog omlaag in rust? Kun je je lichaam nog ontspannen? Zodra je merkt dat dat moeilijker wordt zit je in een risicozone! Het risico is dan dat je lichaam chronisch in deze stress stand komt te staan.

Valkuil

De klassieke (en menselijke) valkuil is dat je juist in tijden van toenemende druk de ontspannende activiteiten of het sporten uit je programma skipt. Je lichaam herstelt echter alleen van inspanning als je je weer binnen je ‘window of tolerance’ bevindt. Langdurig erboven of eronder zitten maakt dat dat je niet meer herstelt en dan is er een risico dat de stressreactie chronisch wordt en je burnout klachten gaat ontwikkelen.

Dus 

Hoe zit het bij jou? Ben je in staat om je lichaam te ontspannen? Krijg je je ademhaling nog omlaag? Met andere woorden: zit jij nog in je raampje?